Yengeç bulutsusu (NGC 1952, M1) Boğa takımyıldızı bölgesinde yer alan, bir süpernova kalıntısıdır. Süpernova kısaca enerjisi tükenen yıldızların yani yıldızın ölmesi sonucu, şiddetle patlama durumudur. Süpernova kalıntısı ise bu güçlü patlamanın bıraktığı izdir. Bulutsunun merkezinde, Pulsar (atarca) bulunmaktadır. Büyük kütleli yıldızların (Güneşimizden en az 8 kat daha fazla kütleye sahip yıldızlar), süpernova ile merkezinin içine çökmesi ile merkezinde Nötron Yıldızı oluşur. Kendi etrafında yüksek hızlarla dönen nötron yıldızı kutuplarından uzaya doğru çok yüksek hızlarda parçacık saçar. Bu şekilde belli aralıklarla elektromanyetik ışıma yapan nötron yıldızlarına pulsar adı verilir. Bulutsunun merkezinde pulsar; Güneş kadar kütlesi olan ama küçük bir köy kadar büyüklüğe sahip bir nötron yıldızıdır. Bir deniz feneri gibi, nötron yıldızı ikiz radyasyon ışını üretir. Yengeç Atarcası saniyede 30 atım yapmaktadır.
Bir atarcanın yapısı: Şekil ortasındaki küçük nokta atarcayı, bu noktadan çıkan içbükey çizgiler manyetik alan çizgilerini, mavi konik çizgilerse atarcanın kutuplarından çıkan ışınımı göstermektedir.Yengeç bulutsu ilk olarak 1731 yılında John Bevis tarafından gözlemlenmiştir. Daha öncesinde, 1054 tarihinde Çinli gökbilimciler, yaklaşık 1 ay boyunca gökyüzünde, gündüz bile görünecek kadar parlak olan ve geceleri aydınlatan konuk bir yıldız fark etmişler. Bu olay bulutsuyu oluşturan süpernova patlamasıydı. Bu patlama sonucu yaklaşık 10 ışık yılı çapına ait bulutsu oluşmuştur. Bulutsu genişlemeye devam etmektedir.
Yengeç bulutsusu Dünya’dan 6500 ışık yılı uzaklıktadır. En iyi ocak ayında gözlemlenebilir. Bulutsu, adını 36 inçlik bir teleskop kullanan İrlandalı gökbilimci Lord Rosse tarafından yapılan 1844 tarihli bir çizimdeki görünüşünden almıştır. Bulutsunun görünüşü yengece benzediği için bu adı almıştır.
Bulutsudaki turuncu renkte olan lif şeklindekiler, yıldızın parçalanmış kalıntılarıdır ve çoğunlukla hidrojenden oluşur. Bulutsunun merkezinde yer alan, hızla dönen nötron yıldızı, bulutsunun mavimsi ışıltısına güç veren kaynaktır. Mavi ışık, patlamış yıldızın ezilmiş, ultra yoğun çekirdeği olan nötron yıldızının manyetik alan çizgileri etrafında neredeyse ışık hızında dönen elektronlardan gelir. Yeşil, tek başına iyonize kükürttü ve kırmızı, iki kat iyonize oksijeni gösterir.
Bulutsu karanlık bir gökyüzünde çıplak gözle görülebilir, ancak çok az. Bir dürbün veya büyük bir teleskopla bulutsunun daha fazla tanımlayıcı özelliği görünür hale gelir.
Yengeç bulutsusunu gözlemek için gökyüzünde Aldebaran’nı takip ederek, boğa takımyıldızın boynuzlarını oluşturan yıldızlardan biri olan Zeta Tauri yıldızının yaklaşık 1,5° kuzeybatısında yer almaktadır.
Yukarıya Bakmaya Devam…
Comments