Süpernova, büyük yıldızların enerjileri bittiğinde gerçekleşen şiddetli patlamaya verilen isimdir. Bu patlamalar uzayda meydana gelen en büyük patlamalardır. Yaydığı enerjiye bakıldığında da güneşimizin ömrü boyunca yayacağı enerji miktarı kadar enerji yayarlar. Genelikle birkaç hafta sürer ve bu süre zarfında bulundukları galaksinin aşırı miktarda aydınlanmasına sebep olur. Ancak süpernovalar gökyüzünde gördüğümüz diğer yıldızlar gibi değildirler onlar ölmüş bir yıldızdan artakalanlardır.
Süpernova nasıl oluşur?
Bir süpernova, bir yıldızın merkezinde veya çekirdeğinde oluşan bir değişim neticesinde gerçekleşir. Bu değişim iki farklı şekilde gerçekleşir; biri nükleer füzyon tepkimeleri sonucunda yıldızların patlamasıdır. Kütlesi belirli bir değerin üzerinde olan yıldızların sıcaklığı yükseldiği zaman füzyonu başlayabilir ve bunun sonucunda yıldız patlayarak yok olabilir.
İkincisi Süpernova patlamaları büyük kütleli yıldızların çökmesi sırasında da meydana gelebilir. Yıldızın iç basıncının kendi kütle çekimini yenemediği durumda yıldız çökmeye başlar. Bu sırada kütle çekiminden kaynaklanan potansiyel enerjinin azalması yıldızın dış katmanlarının yıldızdan uzaklaşmasına ve bir süpernova patlaması yaşanmasına neden olabilir. Ancak kütle belirli bir değerin üzerinde ise süreç karadelik veya nötron yıldızı oluşumuyla sonuçlanır. Bu durumda yıldızdan yayılan enerji ve madde miktarı da az olur.
Bilim insanları süpernovaları neden inceliyor?
Bir süpernova patlaması çok kısa sürer ancak bu kısa patlama sırasında bile bilim insanlarının evrenimiz hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olurlar.
Örnek verecek olursak süpernovalardan evrenimizin tahmin ettiğimizden de hızlı bir şekilde ve durmaksızın genişlediğini doğrulamamızı sağlamıştır. Benzer şekilde uzmanlar, süpernovalardan önce yıldızların tıpkı devasa bir hoparlörmüşçesine titreştiğini ve tespit edilebilir bir uğultu çıkardıklarını göstermişlerdir. Örneğin 2008 yılında bilim insanları, ilk defa bir süpernovayı patlama anında yakalamayı başarmışlardır. Keşfi yapan Alicia Soderberg ve ekip arkadaşları, gözlem ekranında ufak bir parıldama beklerken, 5 dakika boyunca devam eden, tuhaf ve aşırı parlak bir X-ışını yağmuru gözlemişlerdir. Bu sayede yıldızların doğasına dair daha fazla bilgi edinmemiz mümkün olmuştur. Ayrıca süpernovalar elementlerin evrene dağılmasına sebep olurlar örneğin şuan dünyamızda olan elementlerin büyük bir çoğunluğu bir zamanlar yaşamış olan yıldızlardan gelmektedir.
Carl sagan’ın da dediği gibi “We are made of star stuff” (hepimiz yıldız tozuyuz)
kaynaklar:
Comments